Του Αντρέα Πιπερίδη
Πρόεδρος της 2ης Βουλής των Νέων Αντιπροσώπων
Το θέμα με το οποίο θα καταπιαστώ δεν θα μπορούσε να είναι άλλο από το φλέγον ζήτημα της επικαιρότητας. Η Τουρκία μετά την παράνομη εισβολή της στο Αφρίν (μόλις 350 χιλιόμετρα ανατολικά της Κύπρου) ανεβάζει ακόμα περισσότερο την ένταση στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου σε μια προσπάθεια να καθυστερήσει ή ακόμα και να ακυρώσει τον ενεργειακό σχεδιασμό της Κυπριακής Δημοκρατίας. Για να υποστηρίξει τις μαξιμαλιστικές και παράνομες ενέργειές της, η Τουρκία προβαίνει σε κατάφωρη διαστρέβλωση του διεθνούς δικαίου, ερμηνεύοντάς το κατά το δοκούν. Το άρθρο αυτό, λοιπόν, επιχειρεί μια νομική ανάλυση της εν εξελίξει κρίσης στην υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Κατ’ αρχάς, η συνθήκη που ρυθμίζει το ζήτημα των θαλασσίων ζωνών είναι η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982. Βάσει αυτής της Σύμβασης, ένα κράτος απολαμβάνει κυριαρχικά δικαιώματα επί της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ, συγκεκριμένα δυνατότητα εξερεύνησης, εκμετάλλευσης και διατήρησης των φυσικών πόρων που βρίσκονται στις προαναφερθείσες ζώνες. Κατά το άρθρο 56 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας κάθε κράτος έχει κυριαρχικά δικαιώματα και όχι κυριαρχία επι της ΑΟΖ του και, συνεπώς, λόγω του sui generis καθεστώτος της ΑΟΖ (Άρθρο 55) τα άλλα κράτη συνεχίζουν να απολαμβάνουν την ελευθερία της ανοικτής θάλασσας (mare liberum) (Άρθρο 58). Σύμφωνα με το άρθρο 57 της Σύμβασης, το μέγιστο πλάτος της ΑΟΖ είναι 200 ναυτικά μίλια από τις γραμμές βάσης από τις οποίες μετράται το εύρος της χωρικής θάλασσας. Μάλιστα, σε κάθε περίπτωση, ακόμα και αν το παράκτιο κράτος δεν ανακηρύξει ΑΟΖ, συνεχίζει να κατέχει ipso facto και ab initio τα κυριαρχικά δικαιώματα στην υφαλοκρηπίδα του. Κάπου εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι η Τουρκία είναι ένα από τα λίγα κράτη που δεν υιοθέτησαν την Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας και μέχρι σήμερα δεν έχει προσχωρήσει σε αυτήν, ούτε αποδέχεται θεμελιώδεις πρόνοιές της που αποτελούν πλέον εθιμικό δίκαιο.
Η κύρια διαφωνία της Τουρκίας αφορά στο άρθρο 121 της Σύμβασης, το οποίο αποδίδει στα νησιά το ίδιο νομικό καθεστώς με το ηπειρωτικό έδαφος. Συνεπώς, τα νησιά έχουν χωρική θάλασσα, συνορεύουσα ζώνη, υφαλοκρηπίδα και διατηρούν το δικαίωμα για ανακήρυξη ΑΟΖ.
Σε κάθε περίπτωση, η Τουρκία δεσμεύεται από τις διατάξεις της Σύμβασης που αφορούν στην υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ καθώς αυτές πλέον αποτελούν εθιμικό δίκαιο. Σε αυτή την κατεύθυνση, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ΔΔΧ) το 1969 στην υπόθεση της Υφαλοκρηπίδας της Βόρειας Θάλασσας, διαπίστωσε τον εθιμικό χαρακτήρα της υφαλοκρηπίδας.
Αυτή η διαπίστωση όμως, ουδόλως πτόησε την Τουρκία, καθώς ισχυρίζεται πως δεν δεσμεύεται από τις διατάξεις της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας που αποτελούν και κανόνες εθιμικού δικαίου, τηρώντας στάση «Επίμονου Αντιρρησία» (Persistent Objector) . Τι σημαίνει ουσιαστικά αυτό; Καταρχάς, για να καταστεί ένας κανόνας εθιμικό δίκαιο πρέπει αυτός να αντανακλάται σε μια μακρόχρονη και ομοιόφορμη πρακτική των κρατών με διάνοια δικαίου (opinio iuris). Η Τουρκία υποστηρίζει πως τόσο με τη συμπεριφορά της όσο και με τη ρητή διαφωνία της που κατατέθηκε στον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ σχετικά με τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, είναι ξεκάθαρο πως δεν δεσμεύεται απο τις πρόνοιες της Σύμβασης. Βεβαίως, αυτό δεν μπορεί να γίνει δεκτό στην περίπτωση του εθιμικού δικαίου, καθώς ένα κράτος μπορεί να είναι Επίμονος Αντιρρησίας μόνο αν κατά την περίοδο διαμόρφωσης του εθίμου εκφράζει την διαφωνία του. Όμως, η εν λόγω Σύμβαση του 1982, σε μεγάλο βαθμό, απλα κωδικοποίησε προϋπάρχουσες αρχές εθιμικού δικαίου, καθιστώντας στην πραγματικότητα την Τουρκία «Subsequent Objector». Δηλαδή, ένα κράτος που συνειδητά παρανομεί παραβιάζοντας ήδη αναγνωρισμένους εθιμικούς κανόνες.
Ειρήσθω εν παρόδω, αξίζει να αναφερθεί μία άκρως ενδιαφέρουσα προσέγγιση του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ το 1871 στην υπόθεση “The Scotia” η οποία μεταξύ άλλων κάνει αναφορά σε μια από τις αρχαιότερες συλλογές κανόνων ναυτικού δικαίου, γνωστή ως «Νόμος Ροδίων Ναυτικός» :
“Undoubtedly, no single nation can change the law of the sea. (…) It is of force, not because it was prescribed by any superior power, but because it has been generally accepted as a rule of conduct. (…)The Rhodian law is supposed to have been the earliest system of marine rules. It was a code for Rhodians only, but it soon became of general authority because accepted and assented to as a wise and desirable system by other maritime nations.”
Βεβαίως, το Ανώτατο Δικαστήριο τον ΗΠΑ δεν αποτελεί ούτε Διεθνές Δικαιοδοτικό όργανο ούτε και η απόφαση του το 1871 μπορεί να δεσμεύσει οποιοδήποτε διεθνή δρώντα στο ραγδαία αναπτυσσόμενο διεθνές στερέωμα. Είναι όμως μια καλή υπενθύμιση για το πως ακόμα απο τον 19ο αιώνα ξεκίνησε να διαπιστώνεται η ύπαρξη του εθιμικού δικαίου γύρω απο τα θέματα που ρυθμίζουν τις θαλάσσιες σχέσεις.
Συνελόντι ειπείν, είναι εκ των ων ουκ άνευ, να ξεπεραστεί η τροχοπέδη που θέτει η Τουρκίας, ούτως ώστε να καταστεί εφικτή η άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της ημικατεχόμενης πατρίδας μας, μέσω της υλοποίησης του ενεργειακού της προγράμματος. Κλείνοντας , παραθέτω μερικούς στίχους του ποιητή μας Κώστα Μόντη, βγαλμένους απο τα σπλάχνα της ιστορικής πραγματικότητας της Κύπρου που μας υπενθυμίζουν πως πρέπει να είμαστε «επίμονοι αντιρρησίες» απέναντι στην τουρκική επεκτατικότητα.
Χρόνια σκλαβκιές ατελείωτες Τον πάτσον τζιαι τον κλώτσον τους Εμείς τζιαμαί, ελιές τζιαι τερατσιές πάνω στον ρότσον τους
Αποποίηση Ευθύνης
